Der Spiegel stawia teze, iz odpowiedzialnosc za Holocaust w takiej samej niemal mierze ponosi "Europa". Chodzi mniej wiecej o to, ze gdyby Europejczycy nie byli antysemitami, to uratowaliby wiekszosc Zydow sabotujac niemiecka akcje. Albowiem Hitelr i jego Nazisci sami nie byliby w stanie swojej akcji przeprowadzic.
Rozumowanie jak rozumowanie - niesposob powiedziec dzis, na ile to prawda, czy nie. Nie wiadomo tez, co Niemcy by zrobili w odpowiedzi na szerszy opor - w koncu, mamy przyklad powstania warszawskiego, gdzie "Hitler i jego Nazisci" dosc szybko zareagowali i nie patyczkowali sie z niczym. Co roku w Polsce odbywa sie zreszta rytualny spor na temat sensu powstania, i na ogol oceny sa iz nie warto bylo tego powstania robic, bo odpowiedz niemiecka nie byla trudna do przewidzenia. Nie wiem wiec, czy gdyby w okupowanej Europie opor przeciwko "ostatecznemu rozwiazaniu" byl wiekszy, to Niemcy nie zrobiliby paru pokazowych akcji w rodzaju rzezi Warszawy. Wydaje sie, ze raczej tak. Wtedy Der Spiegel dzis zapewne pisalby, ze pacyfikacje takie byly jednak troche usprawiedliwione toczaca sie wojna, a procz tego - no, nie wiem, Niemcy zawsze cos by tam wymyslili, to inteligentny narod przeciez jest.
Ale - skoro przyjmiemy hipoteze, ze europejski antysemityzm byl glowna przyczyna znikomego oporu a nawet wrecz wspolpracy w Holocauscie (jak utrzymuje Spiegel), zas rola Niemcow polegala tylko na tym, ze wykorzystali to cynicznie - warto wtedy przyjrzec sie krajom ktore nie byly przez Niemcow okupowane: Wielka Brytania, Irlandia, Portugalia, Hiszpania, Szwajcaria i Szwecja. Z tych krajow zaden rzad nie wysylal na smierc Zydow do Rzeszy - choc np. Hiszpania i Portugalia byly historycznie jednymi z najbardziej antysemickich krajow, a Franco byl z Hitlerem w czyms w rodzaju sojuszu. Nawet w faszystowskich Wloszech, pomimo rasistowskich praw z 1938 roku, dopiero po wkroczeniu Niemcow Zydow zamnieto w obozach i nastepnie wyslano do obozow smierci.
Wydaje sie wiec, ze jednak nie tyle "europejski antysemitizm", ile obecnosc Wehrmachtu i mniej lub bardziej formalna okupacja byla czynnikiem decydujacym o owej rzekomo dobrowolnej i entuzjastycznej wspolpracy. Innymi slowy, jedynym czynnikiem decydujacym o wspoludziale "Europejczykow" w Holocauscie byla obecnosc uzbrojonych Niemcow i ich reputacja, a nie lokalne animozje miedzyetniczne.
